Vitamine D in het zonlicht

Vitamine D in het zonlicht

17 april 2013 | ndn | De laatste tijd is vitamine D weer volop in het nieuws. Zowel wat betreft de discussie over de ADH, de toxiciteit als waarvoor vitamine D allemaal kan worden ingezet. Ook is er nog een waarschuwing van Nijmeegse onderzoekers voor een zeldzame afwijking die leidt tot overgevoeligheid voor vitamine D.

De gezondheidsraad heeft 26 september 2012 nieuwe voedingsnormen opgesteld voor vitamine D. De Gezondheidsraad sluit zich aan bij de door de EFSA opgestelde bovengrens van 100 mcg/dag (4000IE) voor volwassenen (1). Dat is het dubbele van de bovengrens (50 mcg/dag) uit de oude voedingsnormen uit 2008. Voedingsprofessionals zijn het er over eens dat vitamine D belangrijk is voor de gezondheid. Wel is er nog veel discussie over de hoeveelheid en de precieze werking en effecten van vitamine D.

Zon, voeding en suppletie

Vitamine D kan het lichaam zelf maken. In de huid wordt vitamine D gevormd onder invloed van zonlicht. Ook levert onze voeding vitamine D. De twee belangrijkste vormen van vitamine D zijn de dierlijke vorm cholecalciferol (vitamine D3) en de plantaardige vorm ergocalciferol (vitamine D2).

In de praktijk levert zonlichtblootstelling naar schatting over het hele jaar gemiddeld 7 mcg/dag op. Een gezonde voeding volgens het voedingscentrum (met margarine, halvarine en bak en braadvetten) levert naar schatting ongeveer 3 mcg/dag op. In de darm wordt vitamine D het best opgenomen als er ook vet (olie) aanwezig is. In het lichaam wordt vitamine D omgezet in de actieve vorm: 25-hydroxyvitamine D en 1,25-dihydroxyvitamine D.

Deze laatste vorm heeft een hormonale werking. Door het lichaam kan vitamine D opgeslagen worden in vetweefsel en organen zoals de lever (2). In Amerika (15 mcg = 600IE) en Duitsland (20 mcg = 800IE) zijn de richtlijnen hoger dan de Nederlandse (10 mcg = 400IE) aanbevolen dagelijkse hoeveelheid. Verschillende partijen vinden dat de suppletie van vitamine D ook in Nederland hoger mag zijn.

De adviezen opgesteld door de gezondheidsraad voor een vitamine D supplement op een rij:

Kinderen van 0-4 jaar (10 mcg/dag)
Zwangere vrouwen (10 mcg/dag)
Vrouwen tussen 50-70 jaar (10 mcg/dag)
Iedereen vanaf 70 jaar (20 mcg/dag, was 10 mcg/dag)
Iedereen met donkere huidskleur of onvoldoende zonlichtblootstelling* (10 mcg/dag)
Niet meer voor lacterenden (was 10 mcg/dag)

Dit is gedefinieerd als men minder dan 15-30 minuten is blootgesteld aan de hoogstaande zon (tussen 11 en 15 uur) met hoofd en handen ontbloot. De vitamine D-status (of voorraad) wordt bepaald door het analyseren van de niveaus van calcidiol (25 (OH) vitamine D) in het bloed. De referentiewaarden die Nederlandse laboratoria hanteren als normaalwaarden voor calcidiol lopen sterk uiteen.

Zo wordt serum calcidiolwaarde van 26 nmol/l in het VU Medisch Centrum en het Academisch Ziekenhuis Maastricht beschouwd als normaal. Het Universitair Medisch Centrum Groningen hanteert als insufficiënt een waarde tussen de 25-50 nmol/l. Orthomoleculair bevindt een optimale vitamine D-spiegel zich tussen de 75 en 87,5 nmol/L.

Vitamine D breed inzetbaar

Vitamine D is van belang voor een goede botopbouw. Een gebrek aan vitamine
D veroorzaakt rachitis, een botaandoening die lijdt tot onvoldoende botvorming bij kinderen. Bij volwassenen leidt een ernstig gebrek aan vitamine D tot verweking van de botten (osteomalacie). Het bot is bij deze aandoeningen zwak en pijnlijk. Ook kan gebrek aan vitamine D spierzwakte en spierkrampen veroorzaken.

Het voedingscentrum schrijft daarnaast op hun website dat vitamine D een belangrijke rol speelt bij de celgroei en celdeling, zoals in het immuun(afweer)systeem. Verder onderzoek is noodzakelijk naar de mogelijkheid dat suppletie van vitamine D aanvallen van MS kan voorkomen. Vitamine D wordt regelmatig positief belicht in de behandeling van hart- en vaatziekten.

Volgens de gezondheidsraad is de bewijsvoering nog onvoldoende voor de effecten van vitamine D en bijvoorbeeld hart- en vaatziekten, (zwangerschaps)diabetes en kanker. Daarnaast zijn er interessante berichten verschenen dat een hoge vitamine D status de kans op depressie, paniek en overlijden doet afnemen.

Tekort aan vitamine D en zwangerschapsdiabetes

De British Medical Journal heeft een systematische review en meta-analyse gepubliceerd die laat zien dat een tekort aan vitamine D in de zwangerschap het risico verhoogt op zwangerschapsdiabetes, zwangerschapsvergiftiging (pre-eclampsie), een combinatie van een te hoge bloeddruk en eiwitverlies via de urine, vaginale infecties en een te laag geboortegewicht (3).

Van de 3.357 studies die de onderzoekers onder de loep namen werden er 31 meegenomen in de analyse naar de relatie tussen vitamine D en diabetes

Vitamine D speelt een rol bij het ontstaan van diabetes

Uit een meta-analyse van de gegevens van 8 cohortstudies (4) bleek dat personen met een vitamine D inname groter dan 500 IE per dag 13% minder kans hadden op diabetes type-2 dan personen met een dagelijkse inname lager dan 200 IE. Tevens bleek dat personen met de hoogste vitamine D-concentratie (>62,5 nmol/l) 43% minder kans hadden op diabetes in vergelijking met een minimale vitamine D-status (<35 nmol/l). Onderzoekers van de Harvard School of Public Health (5) hebben de conclusie getrokken dat een adequaat vitamine D niveau tijdens de adolescentie het risico op diabetes type 1 op latere leeftijd kan verlagen met maar liefst 50% . Om de rol van vitamine D bij de ontwikkeling en progressie van diabetes beter te kunnen begrijpen zijn vervolgstudies noodzakelijk. Als deze bevindingen worden bevestigd in nieuwe studies, zou dat kunnen leiden tot een preventief suppletieadvies voor vitamine D. Verbetering skeletspierfunctie met vitamine D en lichamelijke vermoeidheid Onderzoekers van de Newcastle Universiteit in Groot Brittannië concludeerden dat vitamine D-suppletie effectief zou zijn in het verbeteren van de skeletspierfunctie. Het doel van deze longitudinale studie (6) was om de effecten van vitamine D-therapie op de mitochondriale (de mitochondriën zijn de "energiecentrales" van de cel) oxidatieve functie van het skelet te onderzoeken. Onderzoek vond plaats bij mensen met symptomen van een vitamine D tekort. Ze onderzochten het verband tussen vitamine D niveaus en spierefficiëntie. Conclusie is dat de skeletspierfunctie verbeterd met vitamine D therapie. Mensen met een vitamine D tekort hebben het vaak over lichamelijke vermoeidheid. Deze relatie zou mogelijk de klacht verklaren. Vitamine D-deficiëntie is een erkende oorzaak van vermoeidheid en spierziekte (myopathie). De suboptimale mitochondriale functie is betrokken bij verschillende aandoeningen waarbij vermoeidheid een opvallend kenmerk is. Kans op overlijden vermindert bij hoge vitamine D status

Een meta-analyse (7) resulteerde na een zoektocht in onder andere PUBMed en EMBASE in 11 studies met een totaal van 60.000 proefpersonen. De analyse laat zien dat een hogere vitamine D-spiegel de kans op overlijden doet afnemen. Hierbij wordt uitgegaan van de vitamine D-spiegel tussen 75 en 87,5 nmol/L.

Personen met de hoogste vitamine D-spiegel hadden in vergelijking met personen met een slechte vitamine D-status met 29% significant minder kans om te overlijden. Bij een toename van de vitamine D-spiegel met 12,5 tot en met 25 en 50 nmol/L nam het sterfterisico met respectievelijk 14%, 23% en 41% significant af. Bij een vitamine D-spiegel boven 87,5 nmol/L werd verder geen reductie van de sterftekans gezien. Het betrof hier een lineair verband.

Verhoogde kans op depressie en paniek bij lage vitamine D status

Voor de studie (8) werden de gegevens geanalyseerd van 7401 personen die deelnamen aan de ‘1958 British Birth Cohort’. De deelnemers vulden op 45 jarige leeftijd een vragenlijst in waarmee informatie werd verkregen over depressieve klachten, angsten, fobieën en paniekstoornissen.

Op 45-jarige leeftijd was de kans op een depressie en paniekstoornis met respectievelijk 43% en 67% significant lager bij personen met een hoge vitamine D-spiegel (≥75 nmol/l) in vergelijking met personen met een lage vitamine D-status (< 75 nmol/l). Conclusie is dat personen van middelbare leeftijd met een lage vitamine D spiegel een verhoogde kans hebben op een depressie of paniekstoornis. Voedingsmiddelen vol vitamine D

Vitamine D komt van nature vooral voor in vette vis, en met wat lagere gehaltes in vlees eieren en melkproducten. Roomboter bevat van nature vitamine D, het wordt toegevoegd aan margarine, halvarine en bak- en braadproducten. Vitamine D mag ook aan andere producten worden toegevoegd. Er zijn vooral verrijkte zuivelproducten voor jonge kinderen op de markt zoals kwark- en yoghurtproducten, zuigelingenmelk en peutermelk.